Müharibə şəraitində mediamız

Milli Mətbuat günü ərəfəsində Azərbaycanın jurnalistika tarixinə, keçdiyi yola təkrar nəzər salıb oxucunu yormaq istəmirəm. Çünki bu barədə kifayət qədər danışılıb. Ancaq bəzi məqamları diqqətsiz buraxmaq olmur. Ümumiyyətlə, jurnalistikanın inkişafı cəmiyyətdə gedən proseslərin, dünyada baş verən qlobal hadisələrin və digər çox saylı faktorların təsiri nəticəsində mümkün olur. Ən əsası cəmiyyətdə baş verən inkişaf və yaxud durğunluq jurnalistikadan yan keçmir.
Bu günlərdə litvalı hərbi jurnalist Riçard Lapatislə söhbət zamanı maraqlı bir fikir eşitdim. O, hərbi jurnalistikadakı fəaliyyətini, səngərdəki işini insanlıq borcu kimi dəyərləndirir. Əslində Riçard haqlıdır. Öz komfortlu həyatını münaqişə bölgələrinə dəyişmək fədakarlıq və insanlıq borcudur.
30-40 ildən sonra junalistikada belə fədakarlıq qalacaq və yaxud qalmaycaq onu demək çətindir. İndi yaşlı və orta nəslin nünayəndələri həmin fədakarlıq ənənələrini bütün çətinliyə rəğmən qoruyub saxlayırlar. Maddi problemləri başlarından aşsa da öz qələmlərini və özlərinin qürurunu sındırmayaraq bu peşəni davam etdirirlər.
Ancaq getdikcə jurnalistikaya maraq azalır. BDU-nun jurnalistika fakültəsində təhsil almaq, qabiliyyət imtahanlarında iştirak etmək istəyənlərin sayı azalır. Bu ciddi məsələni etiraf edib üzərində düşünmək lazımdır. Bunun səbəbləri çoxdur. Ən başlıcası media iqtisadiyyatı ilə bağlıdır.
Media iqtisadiyyatı, reklam bazarı və ümumilikdə medianın təmərküzləşməsi ilə bağlı bir sıra yazılar yazaraq təkliflərimi dəfələrlə açıqlamışam. Yenidən həmin mövzuya qayıtmadan digər məqamlara nəzər salmaq istərdim.
Müşahidələr göstərir ki, jurnalist olmaq istəyən tələbələrin, müasir gənclərin jurnalistikaya baxışı fərqlidir. Tez bir zamanda mediada və yaxud televiziyalarda məşhurlaşmaq, yaxşı para qazanmaq və başqa istəklərini heç gizlətmirlər. Bəlkə də bu normal yanaşmadır.
Ancaq mövcud reallıqları, regionda və dünyada gedən prosesləri nəzərə almaq lazımdır. Jurnalist bioloji varlıq olmaqla bərabər, həm də sosial varlıqdır. Hazırda dünyanın heç bir regionunu müharibəsiz, münaqişəsiz, hətta terrorsuz təəssəvür mümkün deyil. Təbii ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi hər zaman medianın gündəmini zəbt edib. Unutmaq olmaz ki, hərbi əməliyyatlar zamanı medianın peşəkar davranışı həm Ordumuz üçün, həm də cəmiyyət üçün zəruridir.
Məlum məsələdir ki, müharibə yalnız səngərlərdə getmir. Bu gün internet məkanında, sosial şəbəkələrdə çox düşünülmüş informasiya müharibəsi gedir. Təbii ki, biz haqlı mövqeyimizi, əsl həqiqəti ortalığa qoymaqla bərabər erməni saxtakarlığını ifşa etməliyik. Çağdaş dünyamızda və mövcud şəraitdə gerçəyi ortalığa çıxarmaq, litvalı hərbi jurnalist Riçard Lapatisin təbirincə, jurnalistin insanlıq borcudur.
Bu gün KİV-lərdə, elektron mediada müharibə şəraitində jurnalistin davranışınn təkmiləşməsi ilə bağlı zəruri addımların atılmasına ehtiyac var.
Münaqişəsinin davam etdiyi bir vaxtda hərbi hərəkətlərlə bağlı informasiyaların yayılmasında medianın həssas davranışı zəruri məsələdir. Heç şübhəsiz ki, dünyada müharibə şəraitində medianın davranışı və müxtəlif ərazilərdə gedən döyüşlər, münaqişə ocaqları haqqında verilən informasiyaların düzgün idarəolunması ilə bağlı beynəlxalq aləmdə müxtəlif metodologiyalar var. Belə məsələlərin tənzimlənməsi hüquqda əks olunub. Hərbi təcavüzlə üzləşən ölkə olaraq Azərbaycan tərəfi təbii ki, həmin hüquqa və media təcrübəsinə istinad etməlidir.
Biz media və QHT təmsilçisi olaraq bir neçə il öncə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında QHT-yə Dövlət Dəstəyi Şurasının layihəsi çərçivəsində müharibə şəraitində medianın davranışı mövzusunda 500 nəfər qht-media və ictimaiyyət nümayəndələri arasında 3 ay müddətində sorğu-araşdırma aparmışdıq. Səmimi etiraf etmək lazımdır ki, fikrini öyrəndiyimiz şəxslərin böyük əksəriyyəti hərbi jurnalistikanın ixtisaslaşmasını, bu sahədə peşəkarlığın artırılmasını, müxtəlif qanunlarda məhdudiyyətlərin tətbiqinin zəruri olduğunu açıqlayıblar.
Mənim şəxsi qənaətim hər zaman belədir ki, Azərbaycan mediasının ekstremal şəraitdə davranışını tənzimləmək məqsədilə hərbdən yazan jurnalistlər üçün maarifləndirici vəsaitlərin, kitabların çapı həyata keçirilməlidir.
Jurnalistika ixtisaslaşmalıdır, yəni hərbdən yazan jurnalistlərin peşəkar səviyyədə formalaşması üçün kompleks tədbirlərin və QHT layihələrinin icrasına ehtiyac var. Müharibə şəraitində media ilə bərabər sosial şəbəkələrdə vətənpərvərlik ruhunu qaldırmaq üçün bu sahədə fəaliyyətlə məşğul olan ictimai qurumların davamlı koordinasiyasının təşkil olunması əhəmiyyətli ola bilər.
Nəhayət, yekunda onu demək istərdim ki, fədakar, öz peşəsini ləyaqətlə davam etdirən, heç zaman qələmini və qürurunu qırmayan jurnalistikanın qorunub saxanması, inkişafı üçün və həmçinin dövlətimizin strateji maraqları naminə medianın maddı texniki bazası zənginləşməli, medianın iqtisadiyyatı formalaşmalıdır.

Əkrəm Bəydəmirli