Qarabağda yeni müharibə minlərlə itkiyə və iqtisadi fəlakətə səbəb olacaq - Atəş.az

Hər il Ermənistan və Azərbaycanda dağlardakı qar əriməyə başlayanda ekspertlərin və şərhçilərin bir qrupu Dağlıq Qarabağ tərəfə boylanıb bu sual verirlər: “Müharibə olacaqmı?”

PRESSDAY.az xəbər verir ki, britaniyalı politoloq Tomas de Vaal beynəlxalq sülh Karneqi fondunun saytındakı yayılan şərhində bundan bəhs edib.

“Müharibə olacaqmı?”

2016-cı ildə Qarabağ münaqişəsi zonasında hadisələrin inkişafını izləyəndə məlum olur ki, çox pis olub və 2017-ci il ondan da pis ola bilər.

Aprel ayındakı 4 günlük müharibə zamanı hər iki tərəfdən 200-dən çox adam öldürülüb, bu 1994-cü ildən bəzri təmas xəttində ən güclü toqquşma olub.

Aprel toqquşmalarından sonra yayda diplimatik fəallıq artıb. Azərbaycan 1994-cü ildən sonra zaman-zaman atəşkəs rejiminin möhkəmləndirilməsinə razılaşıb, bununla yanaşı, ermənilər danışıqlar prosesinin daha əhatəli parılmasını tələb ediblər. (Bir daha qeyd edək ki, bunlar Tomas de Vallın fikirləridir-red.)

Lakin ötən altı ay ərzində əvvəlcədən bağlanmış razılaşmalar, çox ləng həyata keçirilib. Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı situasiya qarşılıqlı ittihamların həyəcanlı mərhələsinə doğru qayıdıb, azərbaycanlıların məyusluğu, ermənilərin fəaliyyətsizliyi və kiçik detallar uğrunda diplomatik mübarizə müşahidə olunub.

Vəziyyət qarabağ münaqişəsində qarşılıqlı ittihamlar, məyusluq azərbaycanlıların fəaliyyətsizliyi erməniləri və diplomatik mübarizə, iztirablı mərhələsinə qədər xırda detallar üçün qayıdıb.

Atəşkəs rejiminə etibarsızlıq getdikcə daha da artır

Vaal qeyd edir ki, əlbəttə, ABŞ-ın yaradıcılarının atalarından biri Bencamin Franklin “Pis sülh yaxşı müharibədən yaxşıdır” deməkdə haqlı idi. Qafqazdakı yeni münaqişə minlərlə itikiyə və iqtisadi fəlakətə səbəb olacaq, məsələ isə həll olunmayacaq. Belə bir təhlükə də mövcuddur ki, tərəflər yanlış hesablamalar nəticəsində yeni münaqişəyə sürüklənəcəklər.

1994-1995-ci illərdə ələdə olunan atəşkəs rejimi haqda razılaşmaya etimadsızlıq yavaş-yavaş artır: sülhməramlılar yoxdur, ATƏT-in kiçik komanda ilkə apardığı monitorinq məhdud mandatlıdır, yerinə yetirilən proses yalnız münaqişəsi idarə etməyə imkan verir, onu həll etmir.

Avropada ən çox hərbiləşdirilmiş region

1994-cü ildən hər iki tərəf 250 kilometrlik təmas xəttində səngər qazıb, atəşkəs rejiminə hərdən pozulub, zaman-zaman isə qarşı duran tərəflərin əsgərləri görüşüblər, söhbət ediblər, bir-birini siqaretə qonaq ediblər.

Lakin indi bura Avropanın ən hərbiləşdirilmiş regionudur. Burada artilleriya, uzaq mənsilli raketlər yerləşdirilib, döyüş helikopterləri və pilotsuz hərbi texnika var.

Azərbaycan neftdən əldə etdiyi gəlirdən yeni silah alımaq üçün milyardlarla dollar xərcləyir, Ermənistan silaha az pul verir, ancaq güzəştli qiymətə Rusiyadan alınan silah etibarlı müdafiə imkanını saxlayır.

2016-cı ilin aprelində azərbaycanlılar iki kiçik torpaq geri qaytara biliblər, bu, azərbaycanlıların sırf psixoloji ruh yüksəkliyini daha da artırıb.

Uğurlu hərbi hücum iki onillikdir davam edən təhqiredici hisslərdən uzaqlaşmağa imkan yaradıb və görünməmiş vətənpərvərlik yüksəkliyi nəticəsində hakimiyyət milli valyutanın və iqtisadi tənəzzülün zəifləməsi məsələsindən əhalinin diqqətini yayındırmağa imkan tapıb.

Tomas de Vaalın fikrincə, regiondakı qeyri-sabitlik üçün səbəblərdən biri də Donald Trampın ABŞ-ın prezidenti seçilməsi nəticəsində beynəlxalq arenadakı həyəcan və Avropa İttifaqındakı indiki böhrandır.

“Bu həyəcan Cənbui Qafqazda da hiss olunur və tərəfləri məsuliyyətsiz addımlara təhrik edə bilər.

Əgər hərbi əməliyyatlar başlayarsa, onun qarşısını almaq çox çətin olacaq. 2016-cı ilin aprelində Moskvanın vasitəçiliyi ilə tərəflər hərbi əməliyyatların dayandırılması haqda şifahi razılaşmaya gəliblər.

Yerevan və Bakı Moskvaya inanmır

Münaqişənin nizamlanmasının açarının Moskvanın əlində olduğunu güman etmək səhvdir.

Rusiya 1988-ci ildə, Qarabağ münaqişəsi başlayandan bəri, əslində heç vaxt vəziyyəti nəzarətdə saxlamırdı.

Moskva, əlbəttə, münaqişəyə təsir göstərməyə cəhd göstərib, bunu gah bir tərəfi, gah da digər tərəfi dəstəkləməklə edib.

Hazırda Moskvaya münasibətdə həm ermənilərdə, həm də azərbaycanlılarda dərin inamsızlıq var. Nə Yerevan, nə də Bakı Rusiyaya milli məsələni bir nömrəli kimi öz gündəliyinə qəbul etməyə imkan verməz.

Dağlıq Qarabağdakı yeni müharibənin fəal diplomatik addımlarla qarşısını almaq mümkündür.

Cənubi Qafqazda yeni münaqişə - hamı üçün daha arzuolunmaz perspektivdir. Üstəlik, sıravi ermənilər və azərbaycanlılarn münaqişənin mərkəzində olacaqlar.