Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsi təsdiqləndi

Lourens Berkli Milli Laboratoriyasının (ABŞ) rəhbərlik etdiyi beynəlxalq DESI əməkdaşlığının alimləri Qaranlıq Enerji Spektroskopik Alətindən alınan məlumatlardan istifadə edərək kosmik miqyasda qravitasiya qarşılıqlı təsirlərini tədqiq ediblər. Tədqiqat Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin proqnozlarının doğruluğunu təsdiqləyib və alternativ cazibə nəzəriyyələri üçün məhdudiyyətlər aşkar edib.

Tədqiqat haqqında material "Phys.org" saytında yerləşdirilib.

Araşdırmada son 11 milyard il ərzində Kainatın kosmik quruluşu təhlil edilib. Alimlər qalaktikaların əmələ gəlmə sürətini tədqiq edərək, cazibə qüvvəsinin klasterlərin yaranmasına necə təsir etdiyini yoxlamağa imkan verib. Bu məlumatlar göstərib ki, ümumi nisbilik hətta kosmoloji miqyasda da dəqiq olaraq qalır və nəticədə dəyişdirilmiş cazibə qüvvəsi ilə bağlı məhdudiyyətlər qaranlıq enerjinin daha yaxşı başa düşülməsinə kömək edir.

Təhlil üçün kosmosda maddənin və qalaktikaların paylanmasının ölçülməsini əhatə edən mürəkkəb məlumatların emalı üsulundan istifadə edilmişdir. Müşahidələrinin ilk ilində DESI tərəfindən toplanan 6 milyon qalaktika və kvazar haqqında məlumatlardan istifadə etdi. Alimlər məlumatların işlənməsi zamanı şüursuz qərəzliyi aradan qaldırmaq üçün nəticələri tədqiqatçıların özlərindən gizlətmək texnikasından istifadə etdilər.

Təhlil göstərdi ki, barion akustik rəqslər və qalaktikaların paylanması aparıcı kosmologiya modellərinin proqnozlarına uyğundur. Bundan əlavə, nəticələr neytrinoların kütləsi üçün yeni yuxarı hədlər təyin etməyə imkan verdi. Bu fundamental hissəciklərin ümumi kütləsi, elm adamlarının tapdığı kimi, işıq sürətinin kvadratına (eV/s²) 0,071 elektronvoltdan azdır ki, bu da əvvəlki təcrübələrin məlumatlarını dəqiqləşdirir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, elektronların ümumi kütləsi təxminən 511.000 eV/s²-dir.

DESI məlumatları kosmik quruluşun böyüməsi və qaranlıq enerjinin təkamülü ilə bağlı bu günə qədər ən dəqiq ölçmələri təmin edir. Əldə edilmiş nəticələr artıq bu sahədə son onilliklərin nailiyyətlərini üstələyir və təcrübənin bütün beş illik dövrü üçün gözlənilən məlumatlar Kainatın genişlənməsi tarixi haqqında anlayışımızı əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirməyə kömək edəcəkdir.