Buraxılış imtahanının modeli dəyişdirildi - Şagirdlərə necə təsir edəcək?

Ötən günlərdə Dövlət İmtahan Mərkəzi 2025-ci ildə ümumi orta (9 illik) və tam orta (11 illik) təhsil səviyyələri üzrə buraxılış imtahanlarının proqramlarını açıqladı. Qeyd edildi ki, ümumi orta (9 illik) təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış imtahanında xarici dil (ingilis, alman, fransız, rus, ərəb və fars) fənlərindən yeni imtahan modeli tətbiq ediləcək.

Bəs buraxılış imtahanında modelin dəyişdirilməsi şagirdlərin nəticələrinə necə təsir göstərəcək?

Məsələ ilə bağlı sualları cavablayan Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin rəhbəri Kamran Əsədov bildirib ki, 2025-ci ildə ümumi orta (9 illik) təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış imtahanında xarici dil fənləri üçün tətbiq ediləcək yeni imtahan modelinin şagirdlərin nəticələrinə təsiri həm müsbət, həm də mənfi cəhətləri ilə diqqətəlayiqdir. Bu dəyişikliklər şagirdlərin dil bilikləri, hazırlıqları və imtahan strategiyalarına görə fərqli şəkildə qiymətləndiriləcək.

O qeyd edib ki, bu dəyişikliyin bir sıra müsbət yönləri mövcuddur.

"Dilin dərin qavranılması və praktiki istifadəsi: Yeni model, şagirdlərin yalnız nəzəri biliklərini deyil, eyni zamanda, dilin praktiki istifadəsini də qiymətləndirəcək. Bu, şagirdlərin dinləmə, danışma və yazı bacarıqlarına daha çox diqqət yetirilməsinə səbəb ola bilər. Dili real həyatda necə istifadə etməyi öyrənmək dilin yalnız dərsdə deyil, xaricdə də tətbiq olunmasına şərait yaradar.

Qlobal miqyasda rəqabət qabiliyyətinin artırılması: Yeni model beynəlxalq təcrübəyə yaxınlaşdırıldıqca, şagirdlərin dili qavrama səviyyələri artır və bu da onların qlobal rəqabət bazarında daha hazırlıqlı olmasına kömək edə bilər. Xarici dil üzrə yüksək səviyyəli imtahan strukturu, tələbələrə beynəlxalq testlərə hazırlıqlı olmaq və dünya miqyasında dil səviyyələrinin tanınmasını asanlaşdırır.

Dilin dərin öyrənilməsinin stimullaşdırılması: Yeni model daha çox dinləmə, danışıq, oxuma və yazma bacarıqlarını yoxlayacağı üçün şagirdlər yalnız qrammatikaya deyil, dilin bütün aspektlərinə əhəmiyyət verməli olacaqlar. Bu da təhsil prosesində daha balanslı bir yanaşma təmin edəcək və şagirdlərin dil bacarıqlarını təkmilləşdirmələrini stimullaşdıracaq.

Texnoloji vasitələrin istifadəsi: Yeni imtahan modeli texnologiyadan istifadəyə əsaslana bilər, məsələn, dinləmə və danışıq imtahanlarının kompüter əsaslı olması şagirdlərin texnoloji bacarıqlarını da artırır. Bu, gələcəkdə texnoloji vasitələrdən istifadənin daha çox tələb olunduğu qlobal iş bazarına hazırlıq baxımından müsbət bir addım olacaq.

Mənfi cəhətlər:

Hazırlıq müddətində çətinliklər: İmtahan modelinin dəyişməsi şagirdlər və müəllimlər üçün ilkin dövrlərdə ciddi bir adaptasiya çətinliyi yarada bilər. Müəllimlər yeni proqram üzrə tədris etməyə uyğunlaşmaqda, şagirdlər isə fərqli bir sistemlə qarşılaşmaqda çətinlik çəkə bilərlər. Bu keçid dövrü xüsusilə ilk illərdə imtahan nəticələrində qeyri-bərabərliklərə səbəb ola bilər.

Bacarıqların müxtəlif olması: Dinləmə və danışıq bacarıqları daha çox praktik dil təcrübəsi tələb edir. Lakin bəzi şagirdlər, xüsusən də kiçik şəhər və kəndlərdə yaşayanlar, bu bacarıqları gündəlik həyatda inkişaf etdirmək üçün kifayət qədər imkan tapmaya bilər. Nəticədə, onlar bu aspektlərdə zəif nəticələr göstərə bilər ki, bu da ümumi qiymətlərə mənfi təsir edər.

Təhsil resurslarının məhdudluğu: Yeni imtahan modelinə uyğun tədris üçün lazım olan təhsil resursları (məsələn, texnoloji vasitələr, audio materiallar və danışıq təlimləri) bəzi məktəblərdə əlçatan olmaya bilər. Xüsusilə regionlardakı təhsil müəssisələri bu resurs çatışmazlığı ilə üzləşə bilər ki, bu da şagirdlərin imtahan hazırlığına mənfi təsir göstərər.

Stress səviyyəsinin artması: İmtahan modeli dəyişdikdə şagirdlərdə adaptasiya prosesi ilə əlaqədar stress səviyyəsi yüksələ bilər. Xarici dil imtahanlarında dinləmə və danışma kimi yeni bacarıqların qiymətləndirilməsi əlavə təzyiq yarada və şagirdlərin nəticələrinə mənfi təsir edə bilər.

Müəllimlərin hazırlığı: Yeni modelə keçid zamanı müəllimlərin də əlavə təlim və resurslara ehtiyacı ola bilər. Əgər müəllimlər yeni sistemə uyğun olaraq lazımi təlimatlar almadan tədris etməyə çalışsalar, tədris keyfiyyəti aşağı düşə bilər və şagirdlər üçün nəticələr arzuolunan olmaz.

Nəticə olaraq, buraxılış imtahanlarında xarici dil fənləri üzrə yeni modelin tətbiqi bir tərəfdən dil biliklərinin inkişafına töhfə verə bilər, digər tərəfdən isə adaptasiya prosesində çətinliklər və bərabərsizliklərə yol aça bilər. Təhsil sisteminin bu dəyişikliklərə hazırlıqlı olması və uyğun dəstək tədbirlərinin görülməsi bu keçidi daha rahat və faydalı edə bilər", - deyə o bildirib.